Званок у рэдакцыю нагадаў пра хвалюючую для грамадства тэму – генацыд беларускага нарада ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Патэлефанавала нам жыхарка вёскі Макарычы, былы вязень нямецкіх канцлагераў Марыя Сцяпанаўна Марозька.
Жанчына выказала словы падзякі за матэрыялы, прысвечаныя тэме Вялікай Айчыннай, якія размяшчаюцца на старонках раённай газеты. Асаблівыя словы павагі і ўдзячнасці гучалі ў адрас работнікаў Петрыкаўскай пракуратуры за іх дзейнасць у даследаванні крымінальнай справы па факце знішчэння насельніцтва на Петрыкаўшчыне ў часы ваеннага ліхалецця. “Цяжка ўспамінаць пра тыя падзеі, але мы, яшчэ жывыя сведкі той трагедыі, павінны расказваць пра пакуты, якія вынес народ”, – канстатавала суразмоўца. Па нашай просьбе, былы вязень згадзілася на сустрэчу.
Усё жыццё Марыя Сцяпанаўна пражыла на сваёй малой радзіме ў вёсцы Макарычы. Тут спазнала шчасце і радасць, роспач і страты. Незабыўная і балючая старонка ў яе жыцці – дзяцінства, апаленае вайной.
– Вайна прайшлася па лёсе многіх дзяцей нашай вёскі. У мяне яна забрала бацьку – ён загінуў на фронце, малодшую сястру – дзяўчынка не справілася з хваробай. Цётку маю з вёскі Беразнякі фашысты забілі разам з малым дзіцём. Шмат пакут сцярпелі і на нямецкай зямлі, – пачала свой аповяд былы вязень.
Той дзень, калі немцы ўзялі іх з маці ў палон, жанчына добра памятае. Захопнікі павыганялі людзей з хат, павыцягвалі з хованак і павялі ў Петрыкаўскую царкву, дзе былі ўжо сагнаныя людзі з другіх вёсак. Маці дзяўчынкі плакала, казала, што іх, напэўна, спаляць. Немцы вырашылі інакш – адправілі людзей у германскія лагеры.
– Трапілі мы з маці ў нямецкі лагер у самым разгары вайны. З намі была яшчэ адна сям’я з Макарычаў, у якой падрастала дзяўчынка. Памятаю выпадак, каля лагера быў бурт бульбы, а есці так хацелася, бо давалі нам юшку, якую і ежай назваць нельга. Калі бульбу пачалі перабіраць, мы, двое дзяўчынак, пабралі жалезныя кацялкі, з якіх харчаваліся і пайшлі з надзеяй, што людзі пашкадуюць галодных дзяцей і дадуць нам сырой бульбы. Не далі.
Жыццё ў лагеры ўспамінаць маёй гераіні балюча. Голад, холад, хваробы, непасільная праца – смерць “хадзіла” па слядах. Цяжка было і ў гаспадароў, куды іх пасля накіравалі ў якасці працоўнай сілы. Там яны выконвалі самую цяжкую працу ў полі, па гаспадарцы. Абяссіленыя лажыліся спаць позна ўвечары. Помніць словы маці, якая плакала і казала: “Няўжо не пабачым роднай зямлі і памром у рабстве?”.
Дзякуючы вялікай волі да жыцця і веры ў найлепшае, сям’я дачакалася Перамогі, была вызвалена з рабства Чырвонай арміяй і восенню 1945 года дабралася дадому.
– У нашай хаце арганізавалі школьныя заняткі, бо патрэбна было памяшканне, а ніхто не ведаў, жывыя мы ці не, – успамінае зямлячка. – Я таксама села за парту, трэба было вучыцца, каб атрымаць прафесію, станавіцца на ногі, думаць пра будучыню.
Сваю будучыню Марыя Сцяпанаўна пабудавала з аднавяскоўцам Фёдарам Марозька. Фёдар Іванавіч, як і жонка, вязень нямецкіх лагераў. Дзяўчынай чакала яго, пакуль той служыў у марфлоце ў Фінляндыі. Быў ён пад-трымкай у жыцці, самым родным чалавекам і прафесію выбраў высакародную – настаўніка пачатковых класаў. На працягу ўсёй педагагічнай дзейнасці ў мясцовай школе вучыў дзяцей галоўнаму – шанаваць і берагчы мір на роднай зямлі. Мая гераіня працавала ў вясковай бібліятэцы, была ў цэнтры культурнага жыцця населеннага пункта і вяла актыўную работу з моладдзю па патрыятычным выхаванні. Па словах суразмоўцы, яна ўсё жыццё нясе памяць пра подзвіг народа ў гады вайны, памятае аднагодак, якія не вярнуліся з палону.
– Мяне здзіўляюць людзі, якія забываюць гісторыю свайго роду, тыя хто не задаволены жыццём у краіне. Што больш такім патрэбна? – разважае былы вязень. – Мы – гаспадары на сваёй зямлі, працаваць людзям ёсць дзе, у крамах ежы хапае разнастайнай, дзеткі ў камфорце за партамі сядзяць, за сталымі людзьмі арганізаваны догляд і дапамога. Не бачылі яны бяды і нястачы, дзякуй Богу.
Сваіх траіх дзяцей сям’я Марозька выхавала ў павазе да продкаў і гісторыі сваіх родных. Часта ў бацькоўскую хату са сталіцы прыязджаюць дзеці, шасцёра ўнукаў і два праўнукі. Марыя Сцяпанаўна для іх – прыклад гераізму, стойкасці, адданасці. Ды і для ўсіх нас яна чалавек з вялікай літары, зямлячка, якая прайшла праз пекла, каб мець магчымасць спакойна жыць на роднай зямлі і радавацца простаму чалавечаму шчасцю.
Святлана СОБАЛЕВА, фота аўтара.
Оставить комментарий